اندازه و ابعاد سلول های خونی یکی از عوامل مهم در سلامت حیوانات است. به همین دلیل در بررسی سلامت دام و تشخیص بعضی از بیماری ها، وضعیت سلول های خونی حیوان کنترل می شود. به این منظور از دستگاه سل کانتر(Cell Counter) دامپزشکی استفاده می شود. سل کانتر یکی از پرکاربردترین دستگاه ها در آزمایشگاه دامپزشکی است که وظیفه اصلی آن تهیه گزارش سریع و شمارش دقیق سلول های مختلف خون مانند گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها است. هم چنین نمونه های غیر طبیعی را از نمونه های طبیعی تفکیک می کند. به طور کلی با استفاده از سل کانتر می توان موارد زیر را بررسی کرد:
- گلبول های سفید.
- گلبول های قرمز که میزان آن در حجمی برابر با یک میکرولیتر از خون حیوان سنجیده می شود.
- پلاکت ها.
- هموگلوبین که سلول هایی را شامل می شود که وظیفه آن ها رساندن اکسیژن به بافت و خارج کردن دی اکسید کربن است.
- هماتوکریت که نسبت حجم سلول های خون به کل خون است.
- فرمولوژی گلبول های قرمز یا بررسی شکل، اندازه و دیگر خصوصیات گلبول های قرمز.
- شمارش انواع مختلف گلبول های سفید مانند لنفوسیت، مونوسیت و گرانولوسیت.
- MCV که حجم میانگین گلبول های قرمز است.
- MCH که حجم متوسط هموگلوبین در یک سلول قرمز است.
- MCHC که غلظت متوسط هموگلوبین در یک سلول قرمز است.
عملکرد دستگاه سل کانتر دامپزشکی
برای اندازه گیری دقیق سلول های خونی به وسیله این دستگاه، نمونه ای از خون دام گرفته شده و به آن داروی ضد انعقاد اضافه می شود تا از چسبیدن سلول های خونی به یکدیگر جلوگیری شود. سپس بخشی از نمونه به داخل دستگاه کشیده شده و تا مقدار مشخصی رقیق می شود. نمونه رقیق شده به قسمت های مختلف تقسیم می شود که هر کدام مبنای شمارش یک نوع از سلول های خونی هستند. برای شمارش دقیق سلول ها به هر بخش از نمونه، موادی اضافه می شود تا شرایط لازم برای سنجش توسط دستگاه را فراهم کند. برای مثال به منظور اندازه گیری هموگلوبین، به نمونه ماده لیز کننده ای افزوده می شود که با باز کردن سلول های قرمز، آزاد شدن هموگلوبین را رقم بزند.
اجزای سل کانتر دامپزشکی
دستگاه سل کانتر از سه قسمت تشکیل شده است:
- بخش هیدرولیک
- بخش پنوماتیک
- بخش الکترونیک
برداشتن محلول اولیه و مقادیر مشخصی از نمونه، رقیق کردن و اضافه کردن مواد مورد نیاز به آن توسط سیستم های هیدرولیک صورت می گیرد. بخش نوماتیک با ایجاد خلاء نمونه را به داخل دستگاه می کشد. برای این کار این بخش با ایجاد خلاء، یک فشار منفی تولید می کند که باعث باز و بسته شدن دریچه ها می شود تا نمونه وارد دستگاه شود. در ادامه، تحلیل و پردازش اطلاعات به وسیله سیستم الکترونیکی انجام شده و در کامپیوتر به داده های هماتولوژی تبدیل می گردد.
اساس کار دستگاه سل کانتر
اساس کار دستگاه سل کانتر بر دو پایه استوار است:
- حالت اول اندازه گیری تغییرات امپدانس الکتریکی محلول هنگام عبور خون از یک منفذ است. این حالت که امپدانس روزنه ای(Aperture Impedance) هم نامیده می شود، از روش های رایج در شمارنده های سلولی است که در آن سلول های خونی در برابر امواج مستقیم الکتریسیته به عنوان عایق بیولوژیک عمل می کنند. در این حالت نمونه وارد لوله شمارش می شود. دو الکترود در این شرایط فعالیت می کنند که یکی از آن ها داخل لوله و دیگری در محفظه شمارش قرار دارد. جریان الکتریکی ثابتی با فرکانس پایین بین این دو الکترود برقرار شده که به جابجایی محلول منتهی می شود. هر کدام از سلول های خون در برابر این جابجایی مقاومتی از خود نشان می دهند که این مقاومت، یک وقفه و پالس امپدانسی را به وجود می آورد. شمارش با اندازه گیری این پالس ها انجام می شود.
- در حالت دیگر شکست نور در اثر عبور سلول های خونی اندازه گیری می شود که به آن اپتیک هم می گویند. این حالت بر پایه واکنش متقابل نور و ماده استوار است و در آن سلول های خون از مقابل نور لیزر عبور داده می شوند. در آنالیزورهایی که بر این اساس فعالیت می کنند از پرتو نور لامپ تنگستن-هالوژن و یا یک لیزر مانند نئون-هلیم استفاده می شود. با برخورد نور به سلول، پدیده های مختلفی روی می دهد که هر کدام به یکی از ویژگی های سلول مرتبط است. میزان بازتاب نور در همان زاویه ای که نور تابیده شده، مربوط به حجم و اندازه سلول و تغییر جهت و شکست نور، نشان دهنده محتویات درون سلول است. در استفاده از این تکنولوژی اطلاعات هر سلول هنگام عبور از مقابل پرتوهای نور از نظر اندازه، وضعیت هسته و گرانول ها مورد پردازش قرار می گیرد.
از آن جایی که هر کدام از این روش ها ممکن است محدودیت هایی را هم به همراه داشته باشند، شرکت های سازنده، تمایل به ساخت دستگاه هایی نشان دادند که از تلفیق این دو حالت استفاده می کنند. ساخت این دستگاه ها منجر به افزایش کارایی تحلیل گرها و هم چنین صحت پاسخ های نهایی شده است.
به طور کلی سل کانترهای دامپزشکی با دقت بالاتر و برای استفاده در آزمایشگاه های دامپزشکی طراحی و ساخته می شوند؛ اما این موضوع به معنای تفاوت چشمگیر بین دستگاه های سل کانتر در پزشکی و دامپزشکی نیست. از سل کانترهای پزشکی هم می توان در عرصه دامپزشکی استفاده کرد و فردی که تخصص، مهارت و آشنایی کافی با دستگاه ها داشته باشد می تواند بر اساس نیاز دامپزشک، دستگاه را تنظیم کند. تفاوت در برند دستگاه، شرکت های سازنده، محلول های سل کانتر و یا سابقه بیماری های مختلف در حیوان می تواند روی نتیجه نهایی دستگاه اثر بگذارد.
خرید دستگاه سل کانتر دامپزشکی در بازار تجهیزات دامپزشکی ایران
برندها و مدل های مختلفی از دستگاه سل کانتر در بازار تجهیزات دامپزشکی ایران وجود دارند. دقت دستگاه در اندازه گیری پارامترهای لازم یکی از مهم ترین مواردی است که هنگام خرید سل کانتر باید به آن توجه کرد. شرکت تجهیزات دامپزشکی آزپت انواع سل کانتر دامپزشکی را ارائه می دهد.
