بدن موجودات زنده از جمله حیوانات شامل ترکیباتی است که وجود آن ها برای ادامه حیات لازم است. این مواد مانند الکترولیت ها، پروتئین ها، قند و … باید در غلظت معینی در خون یا سایر مایعات بدن حیوانات وجود داشته باشند. افزایش یا کاهش هر یک از این مواد حیاتی می تواند به سلامتی دام آسیب برساند. به همین دلیل سنجش و کنترل آن ها از جمله مواردی است که دامپزشکان همواره آن را در نظر می گیرند. اندازه گیری و نمایش میزان این مواد به عهده دستگاهی به نام دستگاه اتوآنالایزر دامپزشکی است. اتوآنالایزرها از مهم ترین و پرکاربردترین تجهیزات در آزمایشگاه های دامپزشکی هستند.
به وسیله اتوآنلایزر دامپزشکی می توان ترکیب شیمیایی و مقدار ترکیباتی مانند متابولیت ها، الکترولیت ها، پروتئین ها، قند، چربی، یون ها، آنزیم ها، هورمون ها، داروهای خاص و …. را در بدن دام اندازه گیری کرده و روی نمودار نشان داد.
نحوه عملکرد اتوآنالایزر دامپزشکی
اولین قدم برای کار با دستگاه اتوآنلایزر دامپزشکی، تنظیم دستگاه و وارد کردن پارامترهای مورد نظر است. به طور کلی برای اندازه گیری ترکیبات مورد نظر دامپزشک در بدن حیوانات، از مایعات فیزیولوژیک بدن مانند پلاسما یا سرم خون، ادرار و یا مایع نخاعی استفاده می شود. نمونه ای از این مایعات با یک معرف ترکیب شده و اندازه گیری به صورت رنگ سنجی انجام می شود.
در واقع مبنای فعالیت این دستگاه بر پایه اسپکتوفتومتری(Spectrophotometry) استوار است. با توجه به مقادیری که از قبل به اتوآنالایزر دامپزشکی داده شده است، دستگاه مقدار تعیین شده از نمونه را جدا کرده و به سینی یا محل انجام واکنش می برد. نمونه باید شفاف باشد تا برای دستگاه مشکلی ایجاد نشود. ممکن است لازم باشد نمونه قبل از ورود به دستگاه رقیق شود که این کار به وسیله آب مقطر یا آب دیونیزه انجام می شود. سپس به همین ترتیب مقدار مشخصی از معرف برداشته شده و وارد محل واکنش می شود. در واقع پس از جداسازی سرم خون، معرفی که برای سنجش ترکیب مورد نظر انتخاب شده، به سرم افزوده می شود.
معرف ها معمولا از مواد آلی یا معدنی ساخته شده اند. نمونه و معرف با هم ترکیب شده و پس از واکنش آن ها، ترکیب به دست آمده رنگ مشخصی پیدا می کند. سپس بر اساس رنگ ترکیب، نوری با رنگ مکمل، به ترکیب تولید شده تابیده و از آن عبور داده می شود. میزان نور جذب شده، اندازه گیری شده و با انجام محاسباتی با مقدار مشخص و استاندارد تعریف شده در دستگاه، مقایسه می گردد. سپس مقدار نهایی توسط دستگاه به صورت عدد اعلام می شود. دستگاه های اتوآنالایزر امروزی این اندازه گیری را به صورت اتوماتیک و بدون نیاز به اپراتور انجام می دهند.
بخش های مختلف دستگاه اتوآنلایزر دامپزشکی
اتوآنالایزرهای دامپزشکی از قسمت های مختلفی تشکیل شده اند که می توان به صورت کلی آن ها را به شرح زیر بیان کرد:
- نمونه گیر که بخش ها، نمونه ها و محلول ها را به سیستم اتوآنالایزر منتقل می کند.
- پمپ مخصوص و لوله های چند راهه که نمونه ها را با معرف مخلوط کرده و همین طور مایعات را به نسبت دقیق به ماژول های دیگر پمپ می کند.
- دیالیز کننده قسمتی از دستگاه اتوآنالایزر دامپزشکی است که به صورت یک غشای نیمه تراوا، عبور انتخابی مواد را میسر می سازد.
- حمام داغ بخش دیگری از این دستگاه است. برخی از واکنش ها علاوه بر زمان معین، به دمای خاصی هم احتیاج دارند تا به نتیجه دلخواه برسند. این قسمت با فراهم کردن درجه حرارت مورد نیاز، پیدایش رنگ در نمونه ها را رقم می زند.
- رنگ سنج قسمت بعدی دستگاه اتوآنلایزر دامپزشکی است. این بخش تغییرات شدت یا چگالی نور در جریان مایع جاری شده در یک لوله را بررسی می کند. کنترل این تغییرات از طریق طول موج مشخصی که رنگ مورد نظر در آن طول موج بیشترین جذب نوری را دارد، انجام می شود. این تغییرات چگالی یا شدت نورها با غلظت هر ماده در ارتباط است و در نهایت به ولتاژ الکتریکی تبدیل می شود.
- قسمتی از دستگاه که سیگنال های الکتریکی به دست آمده را به نمودار یا چارت تبدیل کرده و آن را روی صفحه نمایش دستگاه نشان می دهد.
نمونه هایی که لازم است به دستگاه وارد شوند در ظروفی به نام Cup یا لوله های آزمایش درب دار یا بدون درب قرار می گیرند. کاپ ها یا لوله های آزمایش باید فضای مرده کمی داشته باشند تا نمونه به راحتی و به اندازه لازم در آن ها جای گیرد. از طرف دیگر شکل این ظروف باید به گونه ای باشد که نمونه تحت تاثیر کمترین میزان تبخیر قرار بگیرد. هم چنین جنس کاپ ها باید از مواد خنثی باشد که با نمونه واکنش ندهند.
فواید استفاده از دستگاه
استفاده از اتوآنلایزرهای دامپزشکی به خصوص دستگاه های جدید، دقت نتایج آزمایش ها را بالا برده و امکان تکرار آزمایش را فراهم می کند. هم چنین به وسیله این دستگاه سرعت انجام آزمایشات بالا رفته و در عین حال از میزان خطا به خصوص خطای انسانی کاسته شده است.
نکاتی درباره نگهداری از اتوآنالایزر
- دستگاه باید در مکانی دور از جریان هوا، گرما و تابش خورشید قرار بگیرد.
- برای نگه داری، کالیبراسیون و هر گونه اقدام جهت تنظیم دستگاه باید از توضیحات شرکت سازنده در بروشور دستگاه استفاده شود.
- دستگاه به صورت سالیانه توسط شرکت مربوطه بررسی و سرویس شود.
- شست و شوی مرتب دستگاه بر اساس زمان بندی مشخص و به وسیله محلول های مخصوص علاوه بر بالا بردن عمر دستگاه می تواند احتمال بروز اشتباه در دستگاه را هم کاهش دهد.
- در صورت ریختن هر مایعی روی دستگاه سریعا باید برای تمیز کردن دستگاه اقدام شود.
- لامپ ها، فیوزها و هر گونه قطعات دستگاه فقط به وسیله قطعات و دستورالعمل های شرکت سازنده تعویض شود.
- بهتر است دستگاه به یک تثبیت کننده جریان برق متصل باشد.
خرید دستگاه اتوآنالایزر دامپزشکی در بازار تجهیزات دامپزشکی ایران
تجهیزات آزمایشگاهی به خصوص اتوآنالایزر دامپزشکی در انواع و برندهای مختلفی در بازار تجهیزات دامپزشکی وجود دارد. ممکن است دقت اندازه گیری در بین دستگاه های مختلف، متفاوت باشد. بعضی از دستگاه ها با 1 درصد خطا می توانند سنجش پارامترهای لازم را انجام دهند. هنگام خرید دستگاه باید به این نکته توجه کنیم که دستگاه قادر باشد با بالاترین دقت ترکیبات مورد نظر را بسنجد. شرکت تجهیزات دامپزشکی آزپت می تواند شما را در انتخاب بهترین دستگاه اتوآنالایزر دامپزشکی یاری کند.
